De term “paardenkracht” klinkt alsof één paard precies één pk levert, maar zo eenvoudig is het niet. De eenheid pk (paardenkracht) werd in de 18e eeuw bedacht om de kracht van stoommachines te vergelijken met die van echte paarden. Inmiddels gebruiken we het vooral om motoren te beschrijven, maar de vraag blijft interessant: hoeveel pk heeft een écht paard?
De oorsprong van paardenkracht
De Schotse uitvinder James Watt introduceerde de term “horsepower” rond 1780. Hij wilde laten zien dat zijn stoommachine evenveel werk kon verrichten als een trekpaard. Na experimenten bepaalde hij dat één paard gemiddeld 550 foot-pounds per seconde kon leveren. Omgerekend naar het metrische systeem is dat ongeveer 735,5 watt, wat we tegenwoordig één paardenkracht (1 pk) noemen.
Wat levert een écht paard aan vermogen?
Een echt paard haalt die 1 pk alleen kortdurend. In werkelijkheid varieert het vermogen enorm, afhankelijk van ras, conditie en activiteit. Een paard dat rustig loopt, levert slechts een fractie daarvan. Tijdens sprint of zware trekprestaties kan het piekvermogen juist veel hoger liggen.
- Rustige stap: ongeveer 0,1–0,2 pk
- Draf of lichte arbeid: 0,4–0,6 pk
- Volle galop of korte sprint: 5–15 pk
- Uitzonderlijke krachtpaarden (bijv. Belgisch trekpaard): pieken tot 18–20 pk
Gemiddeld genomen ligt het continue vermogen van een gezond volwassen paard dus rond de 0,5 pk, terwijl het piekvermogen bij maximale inspanning tijdelijk tien keer hoger kan zijn.
Waarom heet het dan één paardenkracht?
James Watt overschatte bewust de kracht van een paard om zijn stoommachines indrukwekkender te laten lijken. In werkelijkheid levert een gemiddeld werkpaard over langere tijd slechts zo’n 70–75% van de vastgestelde 1 pk. De eenheid was dus vooral bedoeld als vergelijkingsmaatstaf, niet als exacte meting.
Ter vergelijking:
- Een kleine auto met 80 pk heeft dus het continue vermogen van ongeveer 160 werkpaarden.
- Een elektrische fiets levert meestal 0,25–0,5 pk — ongeveer evenveel als een paard in rustige draf.
Paardenkracht in moderne termen
Vandaag de dag drukken we vermogen meestal uit in watt of kilowatt (kW). Eén pk staat gelijk aan 735,5 watt, ofwel 0,735 kW. De pk wordt vooral nog gebruikt in de auto- en motorwereld, als een herkenbare maat voor kracht.
| Eenheid | Waarde |
|---|---|
| 1 pk | 735,5 watt |
| 1 kW | 1,36 pk |
| Gemiddeld paard (continue kracht) | ≈ 0,5 pk |
| Piekvermogen bij sprint | tot 15 pk |
Conclusie
De term paardenkracht is meer een historische vergelijking dan een letterlijke maat. Een echt paard levert gemiddeld ongeveer een halve pk bij langdurige arbeid, met pieken tot 10 of 15 pk bij korte, krachtige inspanning. De “1 pk” die we uit machines kennen, is dus een symbolische eenheid, bedacht om de kracht van technologie begrijpelijk te maken aan mensen die werkpaarden kenden.
Een paard heeft zelden precies één paardenkracht, maar dankzij dat idee weten we wél hoe krachtig techniek in de loop der tijd is geworden.
